مطالعات درباره گزارش‌های تصمیم‌گیری نشان می‌دهد که نیمی از تصمیمات اتخاذ شده در سازمان به دلیل تاکتیک‌های ضعیف با شکست مواجه شده‌اند . تاکتیک، یک طرح عملیاتی ویژه است که به تفصیل نشان می‌دهد چگونه باید یک استراتژی را اجرا کرد و چه زمان و کجا آن را اعمال نمود.
تاکتیک‌ها، به دلیل ماهیت خاص خود، در مقایسه با استراتژی‌ها دارای افق زمانی کوتاه‌تر و قلمرو محدودتری هستند. بنابراین، تاکتیک‌ها را (مانند سیاست‌ها) می‌توان حلقه رابطی بین دو مرحله تدوین و اجرای استراتژی تلقی کرد.
تفاوت تاکتیک و استراتژی
تاکتیک‌ها، به دلیل ماهیت خاص خود، در مقایسه با استراتژی‌ها دارای افق زمانی کوتاه‌تر و قلمرو محدودتری هستند. در حالی که استراتژی به تعیین جهت‌گیری کلی سازمان در بلندمدت می‌پردازد، تاکتیک‌ها به تصمیمات کوتاه‌مدت و میان‌مدت اشاره دارند که اجرای موفقیت‌آمیز استراتژی را تضمین می‌کنند.
به عبارت دیگر، استراتژی تعیین می‌کند که سازمان به کجا می‌خواهد برسد، اما تاکتیک مشخص می‌کند که چگونه و از چه مسیری باید به آن مقصد رسید.
ویژگی‌های یک تاکتیک موفق
یک تاکتیک مؤثر باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:
- قابلیت اجرا: تاکتیک‌ها باید بر اساس منابع و توانمندی‌های موجود در سازمان طراحی شوند.
- انعطاف‌پذیری: با توجه به تغییرات محیطی، تاکتیک‌ها باید قابلیت تغییر و انطباق با شرایط جدید را داشته باشند.
- سرعت در اجرا: تاکتیک‌ها معمولاً بر اساس تصمیمات کوتاه‌مدت شکل می‌گیرند و باید در زمان مناسب اجرا شوند.
- هم‌راستایی با استراتژی: تاکتیک‌ها باید در راستای اهداف و مسیر کلی استراتژی سازمان باشند.
- اثرگذاری مستقیم: یک تاکتیک اثربخش باید بتواند بر روند عملیاتی سازمان تأثیر ملموس داشته باشد.
انواع تاکتیک‌های رقابتی برای اجرای استراتژی
برخی از تاکتیک‌های کلیدی برای اجرای استراتژی‌های رقابتی شامل موارد زیر هستند:
- تاکتیک‌های زمانی (چه زمانی رقابت کنیم؟)
- تاکتیک‌های موقعیت بازار (کجا رقابت کنیم؟)
۱. تاکتیک‌های زمانی: چه وقت رقابت کنیم؟
۱.۱ تاکتیک پیشگامی (پیش‌قراول بودن)
شرکتی که برای اولین بار اقدام به تولید و فروش یک کالا یا خدمت جدید می‌کند، به عنوان پیش‌قراول شناخته می‌شود. تاکتیک پیشگامی در یک صنعت جدید یا در یک کشور خارجی، منجر به سهم بیشتر از بازار و ثروت بیشتر برای سهامداران خواهد شد.
۱.۲ تاکتیک پس‌گامی
هرچند پیشگام بودن مزایایی دارد، اما معایبی نیز به همراه دارد. شرکت‌هایی که تاکتیک پس‌گامی را اتخاذ می‌کنند، می‌توانند:
- از پیشرفت‌های تکنولوژیک دیگران تقلید کنند و هزینه‌های تحقیق و توسعه را کاهش دهند.
- با آگاهی از وضعیت بازار، ریسک‌های خود را کاهش دهند.
- از نقاط ضعف شرکت‌های پیشگام برای به دست آوردن سهم بازار استفاده کنند.
با این حال، تحقیقات نشان داده‌اند که مزایای پیشگامی را نمی‌توان در تمامی صنایع تعمیم داد، زیرا تفاوت‌هایی در موانع ورود و منابع رقبای خاص وجود دارد.
۲. تاکتیک‌های موقعیت بازار: کجا رقابت کنیم؟
یک شرکت یا واحد تجاری می‌تواند یک استراتژی رقابتی را به صورت تهاجمی یا تدافعی اجرا کند.
۲.۱ تاکتیک‌های تهاجمی
در این رویکرد، شرکت با استفاده از تاکتیک‌های تهاجمی تلاش می‌کند تا به موقعیت رقبا حمله کند. برخی از مهم‌ترین تاکتیک‌های تهاجمی عبارتند از:
- حمله از جلو: رقابت مستقیم با رقیب در تمامی زمینه‌ها (قیمت، کیفیت، کانال‌های توزیع و غیره).
- مانور ایذایی: حمله به بخش‌هایی از بازار که رقیب در آنها ضعیف است.
- شبیخون: جایگزین کردن محصول رقیب با یک محصول نوآورانه.
- محاصره: تسلط بر بازار از طریق گسترش محصولات و کانال‌های توزیع.
- جنگ چریکی: حملات کوچک و مداوم برای تحت فشار قرار دادن رقیب.
۲.۲ تاکتیک‌های تدافعی
هدف از تاکتیک‌های تدافعی، کاهش احتمال حمله رقبا و حفاظت از موقعیت بازار است. برخی از مهم‌ترین تاکتیک‌های تدافعی عبارتند از:
- ایجاد موانع ساختاری: جلوگیری از ورود رقبا به بازار (مثلاً ارائه سبد کاملی از محصولات برای اشغال تمامی فرصت‌های بازار).
- افزایش احتمال مقابله‌به‌مثل: نشان دادن قدرت دفاعی در برابر حمله احتمالی رقبا (مثلاً کاهش قیمت‌ها برای جلوگیری از ورود رقبا).
- کاهش انگیزه حمله: پایین نگه داشتن قیمت‌ها و سرمایه‌گذاری بر کاهش هزینه‌ها تا ورود رقبا غیرسودآور شود.
